W pewnej parafii (zapewne całej diecezji) panuje zwyczaj – norma (bezsensowna moim zdaniem), że dzieci przystępują dwukrotnie do spowiedzi przed swoją I Komunią Świętą. Pierwszy raz gdzieś na miesiąc przed uroczystością i drugi raz bezpośrednio przed. Nie chodzi o ćwiczenie czy symulację, ale rzeczywistą, sakramentalną spowiedź. Pewna dziewczynka, po swojej pierwszej takiej spowiedzi (tej na miesiąc przed Komunią) powiedziała do swojej mamy tak: Mamo, oczyściłam się z grzechów. Odprawiłam pokutę. Jestem w stanie łaski uświęcającej. Czy mogę jutro z Tobą przystąpić do komunii? Co jej mama ma powiedzieć? Puścić? Zabronić?Zgrzeszy jak puści? A może pytanie należałoby postawić inne – jakim prawem ktoś może zabronić mamie przystąpić do Komunii razem z córką na miesiąc przed pierwszokomunijną uroczystością? Ja bym puścił. To znaczy przystąpiłbym z córką (gdybym miał taką mądrą) do Komunii, nie zważając na żadne parafialne terminy. Zapewne bym to zrobił w tajemnicy przed proboszczem, by uniknąć niepotrzebnej awantury, ale gdyby mnie jednak dopadł, to wytłumaczyłbym mu tak: Papież mi pozwolił – Pius X. A nawet nie tyle pozwolił, co dał wyraz pewnego stylu, który panował kiedyś, który był normalny i który po kawałku, prawem kaduka zlikwidowali kościelni urzędnicy. Sięgnijmy po papieski dekret Quam singulari z 1910 roku, który ustanawiał wczesną Komunię dla dzieci. Najpierw jest tam opis pewnej rzeczywistości a potem praktyczne zarządzenia (szkoda, że współczesne dokumenty nie są tak budowane, tylko manierycznie przeładowane słowami). Całość jest [tutaj]. Poniżej umieszczę praktyczne zarządzenia i opatrzę je swoim komentarzem. 1. Wiekiem rozeznania tak co do spowiedzi jak i co do Komunii jest wiek, w którym dziecko zaczyna rozumować, czyli mniej więcej rok siódmy, niekiedy nieco później, niekiedy nawet wcześniej. Od tego czasu zaczyna obowiązywać dziecko przykazanie dotyczące spowiedzi i Komunii świętej. Wiekiem przyjmowania Komunii powinien być wiek rozeznania – 7 lat. Bez dogmatyczności – czasem później, czasem wcześniej, różnie u każdego dziecka. Przyjęcie Komunii w tym wieku nie jest jakąś opcją, ale obowiązkiem – zaczyna obowiązywać przykazanie. Praktyka odsuwania tego wieku na 10 lat jest zadekretowanym trzymaniem dzieci w grzechach. Może nie ciężkich, ale grzechach. 2. Do pierwszej spowiedzi i do pierwszej Komunii świętej nie jest konieczna pełna i doskonała znajomość nauki chrześcijańskiej. Dziecko powinno wyuczyć się całego katechizmu stopniowo, odpowiednio do swej pojętności. We współczesnej praktyce komunijnej chodzi o to, by ten czas wykorzystać na to, by dziecko “naumiało się” możliwie dużo. Dlatego należy zaliczyć i ileś tam pytań, i ileś tam modlitw. Jest to nawet skuteczne – i u dzieci i u rodziców jest ta świadomość, że “trzeba zaliczyć”, bo “proboszcz nie dopuści”. Tymczasem papież wskazuje na stopniowalność przyswajania wiedzy. Tę otwartość na naukę należy wykorzystać, ale nie można się na niej zafiksować mnożąc wymagania ponad miarę. 3. Znajomość zasad religii, potrzebna dziecku do odpowiedniego przygotowania się do pierwszej Komunii świętej ma być taka, by dziecko stosownie do swego rozwoju umysłowego przyswoiło sobie prawdy wiary konieczne do zbawienia i, odróżniając Chleb eucharystyczny od zwykłego i ziemskiego chleba, mogło przystąpić do Najświętszej Eucharystii z pobożnością, na jaką je w jego wieku stać. Obowiązuje zatem pewien minimalizm – odróżnić Chleb od chleba – i kryteria dostosowane do poziomu każdego dziecka. 4. Troska o to, by dziecko wypełniło ciążący na nim obowiązek, dotyczący przykazania o spowiedzi i Komunii, spada głównie na jego opiekunów, a więc na rodziców, na spowiednika, na nauczyciela i na proboszcza. Do rodziców zaś i ich zastępców oraz do spowiednika należy, według Katechizmu Rzymskiego, dopuszczanie dziecka do pierwszej Komunii świętej. Tu jest najlepsze. Kto dopuszcza do Komunii? Rodzice! Nie ma tam mowy o proboszczu, o urzędzie. Jest mowa o spowiedniku. Czyli rodzice po prostu mają dziecko posłać do spowiedzi i jak dziecko to “przejdzie”, to idzie do Komunii. Każde dziecko idzie w swoim czasie, bo każde ma swój czas dochodzenia do tego obowiązku. 5. Raz lub więcej razy w roku niech proboszczowie zapowiedzą i urządzą generalną Komunię dzieci i dopuszczą do niej nie tylko te dzieci, które dopiero pierwszy raz komunikują, lecz także i te, które tak było wyżej powiedziane, za zgodą rodziców lub spowiednika, już przedtem po raz pierwszy przystąpiły do Stołu Pańskiego. Jedne i drugie dzieci należy wpierw przez parę dni pouczyć i przygotować. Zawsze było tak, że rodzice różnie wypełniali swoje zadania. Trzeba było zatem ich wesprzeć. To wsparcie było w kształcie zewnętrznej uroczystości, której przygotowanie polegało na ogarnięcie wszystkich dzieci – dla jednych była to powtórka, dla innych pierwszy krok. Dopiero wtedy była zewnętrzna, grupowa uroczystość. Pierwsza Komunia co do zasady była uroczystością indywidualną, czy raczej rodzinną. 6. Sprawujący opiekę nad dziećmi powinni dołożyć wszelkich starań, by dzieci po pierwszej Komunii świętej przystępowały do Stołu Pańskiego częściej, a nawet, o ile to jest możliwe, codziennie, jak tego pragnie Jezus Chrystus i Kościół święty. Matka nasza i by przystępowały z taką pobożnością, na jaką dzieci w ich wieku też opiekunowie powinni nadto pamiętać o nader poważnym obowiązku czuwania nad tym, aby dzieci, które przyjęły pierwszą Komunię świętą, uczęszczały potem w dalszym ciągu na publiczną naukę religii. Jeżeli zaś nie jest to możliwe, niech w inny sposób udostępnią dzieciom gruntowniejszą naukę religii. Komunia niczego nie kończy. Choć czasem, w praktyce, jest szczytem intelektualnych możliwości człowieka. Potem, często, jest już tylko gorzej. Na koniec Pius X “polecił wszystkim Biskupom, żeby tenże dekret podali do wiadomości nie tylko proboszczom i w ogóle duchowieństwu, lecz także wiernym, i zarządził, aby corocznie w okresie spowiedzi wielkanocnej odczytywano go wiernym w języku ojczystym.” Co zostało z tej papieskiego dekretu? Niewiele! Trochę inaczej teraz ta Komunia wygląda. Jedynym rozwiązaniem, które jest z ducha Piusa X, jakie znam, jest zarządzenie bpa Dzięgi w Szczecinie [tutaj]. Choć też nie do końca. Znowu przytoczę pewne fragmenty i opatrzę komentarzem. Wraz z rozpoczęciem obecnego roku duszpasterskiego (2013/2014) wycofuję zasadę organizacyjną w Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, że do Pierwszej Komunii Świętej przystępują dzieci klasy II szkoły podstawowej, tym bardziej, że taka zasada nie była nigdy formalnie przyjmowana, a ukształtowała się jako wieloletni zwyczaj duszpasterski, na który nałożyła się tematyka katechezy szkolnej. Przyjmowanie I Komunii w określonym – klasowym wieku wprowadzono “po cichu”. Był to zwyczaj a nie prawo. zwyczajnie wymaganą dolną granicą wiekową do podjęcia pełnego życia eucharystycznego jest ukończony 7 rok życia, co wprowadza prawne domniemanie wystarczającego używania rozumu; (…) Podane wyżej kryteria wieku (…) odrębną decyzją proboszcza mogą być przesunięte zarówno w jedną, jak i drugą stronę. I tyle w temacie. Z tym, że jednak tu proboszcz a nie rodzice decydują. We wszystkich parafiach należy ogłosić, że od tego roku duszpasterskiego, jako jeden z owoców Roku Wiary, stosowane będą dwie formy przystępowania do Pierwszej Komunii Świętej: indywidualna (rodzinna) lub grupowa. Wybór formy należy jedynie do rodziców. I pięknie! I rodzynek na koniec: W świetle powyższych rozstrzygnięć i zaleceń nie powinna być w przyszłości rozważana kwestia: „w której klasie powinna być Pierwsza Komunia Święta”, gdyż przygotowanie do wprowadzenia dziecka w pełne życie eucharystyczne, rozeznanie o jego duchowej i intelektualnej zdatności, a także wstępne rozstrzygnięcie o czasie zwrócenia się w tej sprawie do swojego proboszcza, podejmują przede wszystkim rodzice (lub inni prawni opiekunowie). Nie ma też żadnych przeszkód duszpasterskich, aby w grupowej Pierwszej Komunii Świętej uczestniczyli kandydaci w różnym wieku. Dekret dekretem a ja chciałbym wiedzieć jak ma się do tego życie i praktyka w tej diecezji. Czy indywidualna forma się zdarza? Czy często? W tej formie widzę jedyną szansę na przekłucie nadętego balonu zewnętrznych uroczystości związanych z Pierwszą Komunią. Nie widzę szans, by w inny sposób przełamać pewien terror, który się w tym przejawia. Te sukienki, egzaminy, próby, pamiątki, fryzjer, przyjęcia, zdjęcia, prezenty. Nawet jak mądrzy rodzice chcieliby się od tego zdystansować, to ich dziecko zanurzone jest we wszechobecnej histerii (niekiedy). A to się udziela. Jedyna szansa to, w pewnym sensie zlikwidować Pierwszą Komunię Świętą, wyjść z tego nurtu i urządzić Pierwszą Komunię po swojemu – w środę wieczorem, albo w sobotę rano. Po cichutku, dyskretnie, by nie stracić tego, co w tej chwili jest najważniejsze.